Tụ điện là một trong những linh kiện điện tử phổ biến và quan trọng trong các mạch điện. Việc kiểm tra tình trạng của tụ điện là điều cần thiết để mạch hoạt động ổn định. Bài viết này sẽ giới thiệu 4 cách kiểm tra tụ điện sống hay chết đơn giản và hiệu quả.
1. Tụ điện là gì?
Tụ điện là một linh kiện điện tử thụ động, cấu tạo bởi hai bản cực dẫn điện ngăn cách nhau bởi một lớp điện môi (chất cách điện).
-
Khi áp một hiệu điện thế vào hai bản cực, một điện trường sẽ hình thành giữa chúng. Các electron tự do trong bản cực âm sẽ bị hút về phía bản cực dương, tạo ra sự tích lũy điện tích trái dấu trên hai bản.
-
Khả năng tích trữ điện tích này giúp tụ điện lưu trữ năng lượng dưới dạng điện trường. Khi hiệu điện thế thay đổi, tụ điện sẽ phóng điện hoặc nạp điện để duy trì sự cân bằng điện tích. Trong mạch điện xoay chiều, dòng điện chạy qua tụ điện sẽ chậm pha so với điện áp, tạo ra một trở kháng dung kháng.
Tụ điện là linh kiện điện tử thụ động
Về khả năng lưu trữ năng lượng, tụ điện và ắc quy đều có vai trò quan trọng trong các mạch điện tử. Tuy nhiên, cơ chế hoạt động và đặc tính của chúng lại hoàn toàn khác nhau.
-
Ắc quy dựa trên các phản ứng hóa học để chuyển đổi năng lượng hóa học thành điện năng.
-
Tụ điện chỉ đơn thuần là lưu trữ điện tích. Chính vì vậy, tụ điện có khả năng nạp và xả nhanh hơn nhiều so với ắc quy.
2. Gợi ý 4 cách kiểm tra tụ điện sống hay chết
Phương pháp thứ nhất: Dùng đồng hồ kim vạn năng
Đồng hồ vạn năng là một công cụ không thể thiếu đối với các thợ điện, giúp kiểm tra và đo lường các thông số điện trong mạch điện. Trước khi tiến hành đo, hãy chắc chắn rằng mạch điện đã được ngắt kết nối hoàn toàn và tụ điện đã được xả hết điện tích.
Kỹ thuật viên thường dùng đồng hồ kim vạn năng để đo tụ điện
Đặt đồng hồ vạn năng về chế độ đo điện trở (Ohm). Chế độ này sẽ giúp bạn đo được điện trở tương đương của tụ điện. Chạm hai que đo của đồng hồ vào hai cực của tụ điện và quan sát kim.
-
Kim chỉ về mức thấp: Tụ điện bị ngắn mạch. Điều này có nghĩa là tụ điện đã bị hỏng và không còn khả năng tích điện.
-
Kim di chuyển từ thấp đến cao dần đến vô hạn: Tụ điện đang hoạt động tốt. Khi chạm hai que đo vào tụ, kim đồng hồ sẽ ban đầu chỉ về một giá trị thấp (do điện tích còn sót lại trong tụ), sau đó sẽ dần di chuyển về phía vô hạn khi tụ điện được sạc đầy qua đồng hồ.
-
Kim không di chuyển: Tụ điện bị hở mạch. Điều này có nghĩa là tụ điện đã bị đứt mạch bên trong và không còn khả năng dẫn điện. Trong trường hợp này, bạn nên kiểm tra lại cả đồng hồ vạn năng.
Phương pháp thứ hai: Dùng đồng hồ vạn năng
Để kiểm tra tụ điện bằng đồng hồ vạn năng, trước tiên, bạn cần điều chỉnh thang đo về chế độ đo điện trở (Ohm) ở mức 1KΩ. Tiếp theo, chạm hai que đo vào hai cực của tụ điện. Quan sát màn hình hiển thị:
-
Tụ điện tốt: Kim đồng hồ sẽ dịch chuyển từ giá trị thấp lên cao rồi dừng lại ở vị trí vô cùng lớn (Open Line - OL) sau vài giây.
-
Tụ điện bị hỏng: Kim đồng hồ không di chuyển hoặc chỉ di chuyển rất ít và không đạt đến giá trị vô cùng lớn.
Phương pháp thứ ba: Dùng đồng hồ số vạn năng ở chế độ điện dung
Đồng hồ vạn năng hiện đại thường được trang bị thêm chức năng đo điện dung, giúp quá trình kiểm tra tụ điện trở nên chính xác và nhanh chóng hơn.
-
Xả hết điện tích: Trước khi tiến hành đo, hãy đảm bảo tụ điện đã được xả hết điện để tránh gây hư hỏng cho thiết bị.
-
Tháo tụ điện: Ngắt kết nối tụ điện khỏi mạch điện.
-
Chọn chế độ đo: Điều chỉnh đồng hồ vạn năng sang chế độ đo điện dung (thường biểu thị bằng ký hiệu "C").
-
Đo điện dung: Chạm hai que đo của đồng hồ vào hai cực của tụ điện. Giá trị điện dung sẽ hiển thị trên màn hình.
-
So sánh kết quả: So sánh giá trị đo được với giá trị danh định của tụ điện (in trên thân tụ). Nếu giá trị đo gần bằng giá trị danh định, tụ điện vẫn hoạt động tốt. Ngược lại, nếu giá trị đo thấp hơn nhiều hoặc không hiển thị, tụ điện đã bị hỏng và cần thay thế.
Phương pháp thứ tư: Dùng vôn kế
Vôn kế là một công cụ hữu ích để kiểm tra nhanh tình trạng của một tụ điện. Tuy nhiên, do điện tích trong tụ xả khá nhanh, bạn cần thực hiện các bước sau đây một cách nhanh chóng và chính xác:
-
Tách tụ khỏi mạch: Ngắt kết nối tụ điện khỏi mạch điện để đảm bảo an toàn và chính xác trong quá trình đo.
-
Ghi nhớ điện áp định mức: Xem giá trị điện áp tối đa mà tụ điện có thể chịu được (điện áp định mức) được in trên thân tụ.
-
Sạc tụ: Sử dụng một nguồn điện có điện áp thấp hơn điện áp định mức của tụ để sạc tụ trong vài giây. Điều này giúp tránh hư hỏng tụ điện.
-
Kết nối vôn kế: Điều chỉnh thang đo của vôn kế sao cho phù hợp với điện áp mà bạn vừa sạc cho tụ. Sau đó, kết nối cực dương của vôn kế với cực dương của tụ và cực âm với cực âm của tụ.
-
Đọc giá trị: Quan sát ngay lập tức giá trị điện áp hiển thị trên vôn kế. Nếu giá trị này gần bằng hoặc bằng với giá trị điện áp mà bạn vừa sạc cho tụ, điều đó cho thấy tụ điện vẫn hoạt động tốt. Ngược lại, nếu giá trị điện áp thấp hơn đáng kể hoặc vôn kế không hiển thị giá trị nào, tụ điện có thể đã bị hỏng.
Muốn kiểm tra tình trạng tụ điện, bạn có thể dùng vôn kế
Các cách kiểm tra tụ điện sống hay chết trong bài viết đều đã được kiểm nghiệm và áp dụng thành công trong thực tế. Bạn hoàn toàn có thể tự tin áp dụng chúng để khắc phục sự cố trên các thiết bị điện tử của mình.
Xem thêm:
